Στις 14 Απριλίου διεξήχθη με τυμπανοκρουσίες στο Βερολίνο το πρώτο συνέδριο του κόμματος ‘Εναλλακτική για την Γερμανία’ (Alternative fur Deutschland – AfD), το οποίο ιδρύθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο. Το νέο αυτό κόμμα κατατάσσεται σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές στο χώρο της λαϊκιστικής Δεξιάς και του Συντηρητισμού. Ιδιαίτερη εντύπωση όμως έχει προκαλέσει το νέο αυτό κόμμα κυρίως διότι διακηρύσσει στις θέσεις του την αποχώρηση της Γερμανίας από την ζώνη του ευρώ. Παρ’ ότι η μεγάλη πλειοψηφία των Γερμανών πολιτών είναι αντίθετη με ένα τέτοιο ενδεχόμενο, θεωρείται ότι το εν λόγω κόμμα μπορεί να κεφαλαιοποιήσει την κόπωση μεγάλης μερίδας των Γερμανών πολιτών από τα συνεχή πακέτα διάσωσης προς τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου και να πετύχει την είσοδό του στην επόμενη Βουλή στις εκλογές της 22ας Σεπτεμβρίου. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία στις τάξεις του κυβερνητικού συνασπισμού καθώς η είσοδος και έκτου κόμματος στη Μπούντεσταγκ θα αυξήσει κατά πολύ το όριο της αυτοδυναμίας.
Ποιές είναι οι θέσεις της ‘Εναλλακτικής για την Γερμανία’;
Στο προεκλογικό πρόγραμμα του κόμματος αναφέρονται επτά αιτήματα/στόχοι (με ειδική αναφορά και στην Ελλάδα):
1. Ζητούμε την συντεταγμένη διάλυση της ευρωζώνης. Η Γερμανία δεν χρειάζεται το ευρώ. Άλλες χώρες το ευρώ τις βλάπτει.
2. Ζητούμε την επαναφορά εθνικών νομισμάτων ή την δημιουργία μικρότερων και πιο σταθερών νομισματικών ενώσεων. Η επαναφορά του μάρκου δεν μπορεί να είναι ταμπού.
3. Ζητούμε την αναθεώρηση των ευρωπαϊκών συνθηκών, ώστε κάθε κράτος να μπορεί να αποχωρήσει από το ευρώ. Ο κάθε ευρωπαϊκός λαός θα πρέπει να μπορεί να αποφασίζει δημοκρατικά για το νόμισμά του.
4. Ζητούμε να πιέσει η Γερμανία προς αυτή την κατεύθυνση, μπλοκάροντας με βέτο κάθε βοήθεια προς τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM).
5. Ζητούμε να μην σηκώνουν το βάρος των λεγόμενων διασώσεων οι φορολογούμενοι. Οι Τράπεζες, τα hedge funds και οι μεγαλοεπενδυτές είναι οι ευνοημένοι αυτής της πολιτικής. Θα πρέπει αυτοί πρώτα να συνεισφέρουν στο κόστος διάσωσης.
6. Ζητούμε να υπάρξει κούρεμα του χρέους στα υπερχρεωμένα κράτη όπως η Ελλάδα. Οι Τράπεζες πρέπει να αναλάβουν μόνες τους τις ανάλογες ζημίες ή να ανακεφαλαιοποιηθούν με κεφάλαια των ιδιωτών πιστωτών τους.
7. Ζητούμε την άμεση απαγόρευση της αγοράς υποβαθμισμένων κρατικών ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ο πληθωρισμός δεν πρέπει να απαξιώσει τις αποταμιεύσεις των πολιτών.
Βλέπουμε ότι οι θέσεις του AfD περιορίζονται μονοδιάστατα στην Οικονομία και ειδικά στο ζήτημα της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους και τη μέχρι τώρα διαχείρισή της από την Γερμανία. Χωρίς να υπάρχουν σαφείς αντιευρωπαϊκές θέσεις, αμφισβητείται κάθετα και σε κάθε μορφή η έννοια της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. ‘Όχι χρήματα των Γερμανών φορολογουμένων για υπερχρεωμένες χώρες’, λοιπόν. Σαφής και η αναφορά στην Ελλάδα με αίτημα για κούρεμα του ελληνικού χρέους, συνδυασμένο βέβαια με την διάλυση της ευρωζώνης.
Ποιοι είναι οι ιδρυτές της ‘Εναλλακτικής για την Γερμανία’;
Bernd Lucke
Κοιτάζοντας κανείς την σύνθεση των μελών και της ηγεσίας του κόμματος, βλέπει ότι υπάρχουν πολλοί καθηγητές πανεπιστημίου, δημοσιογράφοι και πρώην -ή και νυν- δημόσιοι λειτουργοί. Oι πιο γνωστοί ήταν ο ο καθηγητής Μακροοικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου Μπέρντ Λούκε (Bernd Lucke), ο δημοσιογράφος και αρθρογράφος της Frankfurter Allgemeine Zeitung Κόνραντ Άνταμ (Konrad Adam) και ο πρώην Υφυπουργός στο κρατίδιο της Έσσης Αλεξάντερ Γκάουλαντ (Alexander Gauland). Το 1ο Συνέδριο στο Βερολίνο εξέλεξε μια τριμελή ηγετική ομάδα, την οποία αποτελούν ο Lucke, ο Adam και η επιχειρηματίας από την Λειψία Φράουκε Πέτρυ (Frauke Petry).
Ο Lucke έχει πλειάδα δημοσιεύσεων κατά του ευρώ και ήταν από τα νεανικά του χρόνια μέλος της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU), από την οποία αποχώρησε τον Δεκέμβριο του 2011 διαφωνώντας με την πολιτική των διασώσεων υπερχρεωμένων κρατών. Στη συνέχεια άρχισε μια πυκνή αρθρογραφία στον Τύπο κατά της πολιτικής της Ευρωζώνης, με αποτέλεσμα να αποκτήσει σύντομα την φήμη ενός από τους ηγέτες του ‘αντι-ευρώ’ μετώπου στη Γερμανία. Τον περασμένο Ιανουάριο ήταν υποψήφιος στις τοπικές εκλογές της Σαξωνίας με τον συνδυασμό των ‘Ελεύθερων Ψηφοφόρων’ (Freie Wähler). Eίχε προηγηθεί τον Σεπτέμβριο του 2012 η ιδρυτική διακήρυξη της πολιτικής κίνησης ‘Σύνδεσμος για την Εκλογική Εναλλακτική’ (Wahlalternative 2013), της οποίας ο Lucke ήταν συνιδρυτής μαζί με τον Adam και τον Gauland. Tα περισσότερα μέλη αυτής της κίνησης, αλλά και της AfD αργότερα, προέρχονταν από τις τάξεις της CDU με πολιτικό στίγμα στο χώρο της Δεξιάς και των συντηρητικών. Στις εκλογές της Σαξωνίας ο συνδυασμός με τους ‘Ελεύθερους Ψηφοφόρους’ πήρε μόνο 1,1% και ο Lucke δεν εκλέχθηκε στο τοπικό Κοινοβούλιο. Μετά από δυο εβδομάδες όμως ήρθε η ίδρυση του κόμματος AfD, στο οποίο έκτοτε έχουν ενταχθεί πολλά από τα μέλη των ‘Ελεύθερων Ψηφοφόρων’.
Οι εκλογικές προοπτικές και ο φόβος της CDU
Οι πρώτες δημοσκοπήσεις που διενεργήθηκαν μετά το Συνέδριο της AfD δείχνουν ότι το νέο κόμμα έχει τις δυνατότητες να ξεπεράσει το όριο του 5% για την είσοδό του στη Βουλή αλλά θα χρειαστεί θα δώσει μάχη και να αναπτύξει και ένα εκλογικό πρόγραμμα που να μην χαρακτηρίζεται μονοθεματικό.
Σύμφωνα με τον μέσο όρο των δημοσκοπήσεων η επιρροή του κινείται γύρω στο 3% αλλά πολλοί ψηφοφόροι αναμένουν την συνολική πολιτική τους πρόταση πριν αποφασίσουν. Σε μια όμως αρκετά πρόσφατη της εφημερίδας Bild και του Ινστιτούτου INSA έπιασε το ‘μαγικό’ 5% φτάνοντας το ποσοστό του FDP και δίνοντας έτσι νέα διάσταση στις σχετικές αναλύσεις. Χαρακτηριστικά είναι τα αποτελέσματα δυο εξειδικευμένων ερευνών που διεξήγαγαν η εβδομαδιαία εφημερίδα Die Zeit και η οικονομική εφημερίδα Handelsblatt (η οποία φαίνεται να διάκειται θετικά στην AfD), και οι οποίες δείχνουν ότι ένα ποσοστό από 19% μέχρι και 27% των ψηφοφόρων θα μπορούσαν ενδεχομένως να την ψηφίσουν. Από την έρευνα προκύπτει και αμυδρά το κοινό της που είναι κυρίως άνδρες 46 έως 65 ετών υψηλής και μεσαίας μόρφωσης και λιγότερο οι γυναίκες και οι νέοι.
H AfD ανησυχεί την Μέρκελ
Oι πιθανοί ψηφοφόροι της AfD φαίνεται να είναι απογοητευμένοι ψηφοφόροι της CDU και της CSU αλλά και του FDP. Aκόμη όμως και πρώην ψηφοφόροι του κόμματος της Αριστεράς Die Linke φαίνονται διατεθειμένοι να το ψηφίσουν στις εκλογές του Σεπτεμβρίου, όπως έδειξε η έρευνα της Die Zeit. Ο διευθυντής του Ινστιτούτου INSA Hermann Binkert διαβλέπει τον κίνδυνο για την CDU και το FDP να απωλέσουν κρίσιμες ψήφους προς την AfD, προσθέτει όμως ότι “βρισκόμαστε 5 μήνες πριν τις εκλογές, είναι νωρίς ακόμη για να βγάλει κανείς ασφαλή συμπεράσματα”.
Ο Lucke πάντως δίνει συνεχώς συνεντεύξεις μετά το Συνέδριο με αποκορύφωμα την συνέντευξή του στο περιοδικό Focus, όπου δήλωσε ότι “μέχρι το 2020 μπορούμε να έχουμε ξανά το μάρκο”, έφτασε δε στο σημείο να ζητήσει “την έξοδο της Ελλάδας, της Κύπρου, της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και ίσως και της Γαλλίας από την Ευρωζώνη. Για το σκοπό αυτό”, είπε, “θα χρειαστεί μια μεταβατική περίοδος τεσσάρων έως πέντε ετών με παράλληλα εθνικά νομίσματα”.
To SPD από την πλευρά του δεν έχει ιδιαίτερους λόγους να ανησυχεί από την ενδεχόμενη AfD. Η φθορά της CDU/CSU και του FDP από την AfD είναι βάλσαμο στα μικρά ποσοστά του κόμματος, καθώς σε καμία δημοσκόπηση δεν ξεπερνά το 30%. Ο βουλευτής δε του SPD Γιοχάνες Καρς (Johannes Kahrs) προέβλεψε ότι η AfD θα επιτύχει στις προσεχείς εκλογές ποσοστό μεταξύ 8% και 10%.
Σχέδια αντιμετώπισης της AfD
Wolfgang Schäuble
Mπροστά στο ορατό πλέον ενδεχόμενο απώλειας ψήφων, η CDU άρχισε να αντιδρά: Το ιστορικό στέλεχος της και Υπουργός Οικονομικών Wolfgang Schäuble απηύθηνε προειδοποίηση στους ψηφοφόρους της CDU και της CSU να μην ψηφίσουν την AfD διότι “κάθε ψήφος προς την AfD μπορεί να είναι αυτή που λείπει για την αυτοδυναμία του συνασπισμού CDU/CSU & FDP. Ο κάθε ψηφοφόρος πρέπει να αναρωτηθεί: ‘Θέλω πραγματικά αλλαγή Κυβέρνησης;’”. Ο Schäuble αναγνωρίζει όμως ότι η άνοδος της AfD “αναδεικνύει τις ανησυχίες και την περίσκεψη των πολιτών. Και αυτές τις ανησυχίες πρέπει να τις λάβουμε πολύ σοβαρά.”
Και φαίνεται ότι στη CDU παίρνουν πολύ στα σοβαρά την απειλή από την AfD: Το Ίδρυμα Konrad Adenauer, το think-tank πολιτικής σκέψης και σχεδιασμού της CDU, εκπόνησε ειδική 24σέλιδη μελέτη με προτάσεις για την αντιμετώπιση της AfD.
Σύμφωνα με την μελέτη είναι ιδιαίτερα σημαντικό η CDU -αλλά και όλα τα υπόλοιπα κόμματα- να μην υποτιμήσουν την AfD. Γι’ αυτό θα πρέπει “η Κυβέρνηση να ενσωματώσει στην πολιτική της τις ανησυχίες των πολιτών για το μέλλον της Ευρωζώνης. Είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικό να γίνουν ευρείες προσπάθειες ενημέρωσης για την ακολουθούμενη πολιτική προς τις υπερχρεωμένες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, τις αντίστοιχες εγγυήσεις που έχει παράσχει η Γερμανία καθώς και την περαιτέρω ενδυνάμωση και μετεξέλιξη των θεσμών της Ευρωζώνης”. Παράλληλα οι συντάκτες της έκθεσης προτείνουν να αποφεύγονται οι δημόσιες αντιπαραθέσεις με το “μονοθεματικό κόμμα”. “Πολλά από τα προτεινόμενα από την AfD αιτήματα συζητούνται εδώ και καιρό στη Μπούντεσταγκ, ενώ είναι εξαιρετικά αμφίβολο το κατά πόσον οι ψηφοφόροι συμμερίζονται τις απαισιόδοξες εκτιμήσεις της AfD για την γενικότερη κατάσταση στη Γερμανία. Σύμφωνα με τις δικές μας εκτιμήσεις οι πολίτες είναι γενικά ικανοποιημένοι με την προσωπική οικονομική τους κατάσταση, ακόμη και αν έχουν αρχίσει κάπως να ανησυχούν γενικότερα για τα πράγματα. Δεν πρέπει όμως κανείς να διστάσει να αντιπαρατεθεί επί της ουσίας με την AfD, καθώς δεν έχει τίποτε περισσότερο να προτείνει πέρα από απλοϊκές λύσεις. Σε αυτό το πλαίσιο η AfD έχει μόνο να συναγωνιστεί ομοειδή κόμματα όπως οι ‘Ελεύθεροι Ψηφοφόροι’”. Προτείνεται επίσης να επικεντρωθεί η προεκλογική αντιπαράθεση περισσότερο με τα αντίπαλα κόμματα, όπως η SPD και οι Πράσινοι, παρά να αντιδρά κανείς στις μεμονωμένες εγκλήσεις από την AfD.
Στην έρευνα όμως περιλαμβάνεται και ένα άλλο στοιχείο που ένδέχεται να επιταχύνει την ‘απομυθοποίηση’ της AfD: “Στο ιδρυτικό Συνέδριο του κόμματος φάνηκε ‘σχεδόν ξεκάθαρα’ ότι δεν είναι ο πραγματικός στόχος της AfD η ‘περισσότερη Δημοκρατία’ όπως ισχυρίζονται τα στελέχη του αλλά ακριβώς το αντίθετο. Οι σαθρές διαδικασίες στις οποίες έλαβαν μέρος οι 200 υποψήφιοι για την εκλογή του Προεδρείου δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση έκφραση συμμετοχικής εσωκομματικής διαδικασίας”, αναφέρουν δεικτικά οι συντάκτες της έκθεσης.
Τα μετεκλογικά σενάρια
Η δικαιολογημένη λοιπόν ανησυχία των κομμάτων του κυβερνητικού συνασπισμού (αλλά και της Αριστεράς) συνίσταται στο γεγονός ότι ενδεχόμενη είσοδος της AfD στη Μπούντεσταγκ ως έκτο κόμμα καθιστά την επίτευξη κοινοβουλευτικής αυτοδυναμίας για την CDU/CSU & FDP εξαιρετικά δύσκολη, έως και ανέφικτη. Και αυτό διότι τα κόμματα που εισέρχονται στη Βουλή επωφελούνται από τις αδιάθετες έδρες των κομμάτων που δεν επιτυγχάνουν το ποσοστό του 5%. Σε αυτή τη περίπτωση τα σενάρια κυβερνητικής συνεργασίας είναι δυο, ίσως και τρια. Το πρώτο είναι συνεργασία CDU/CSU με τους Σοσιαλδημοκράτες του SPD, το δεύτερο είναι συνεργασία CDU/CSU με τους Πράσινους και το τρίτο ευρύς συνασπισμός με CDU/CSU, SPD και Πράσινους. Σε αυτό το σενάριο έχω αποκλείσει το FDP, με το σκεπτικό ότι το SPD και οι Πράσινοι είναι σταθερά και κάθετα αντίθετοι σε κάθε συνεργασία μαζί του. Επίσης μπορεί να αποκλειστεί και το σενάριο συνεργασίας SPD και Πράσινων (αν έχουν έστω και μια έδρα παραπάνω από CDU/CSU & FDP) για τους ίδιους λόγους που δεν θα αρκούν οι έδρες για αυτοδυναμία στο CDU/CSU & FDP.
Bundestag
Το δεύτερο, ακόμη χειρότερο (για την CDU/CSU και το FDP), σενάριο είναι να πιάσει το 5% η AfD και να αποτύχει το FDP. Σε αυτή την περίπτωση γίνεται πολύ πιθανή μια Κυβέρνηση του SPD με τους Πράσινους καθώς θα πρέπει η CDU/CSU να συγκεντρώσει περισσότερες έδρες από το άθροισμα SPD και Πράσινων για να μπορεί να απαιτήσει να καθορίσει εκείνη το κυβερνητικό σχήμα, το οποίο μπορεί να είναι είτε με το SPD είτε με τους Πράσινους, είτε (λιγότερο πιθανό) και με τους δυο μαζί.
Το τρίτο, σχετικά ανώδυνο, σενάριο είναι να πιάσει η AfD το 5% αλλά να μείνει εκτός η Die Linke. Σε αυτή τη περίπτωση θα έχουμε μια -σχεδόν- επανάληψη της σημερινής σύνθεσης της Βουλής με την AfD στη θέση της Die Linke, χωρίς όμως να επηρεάζονται οι κυβερνητικοί συσχετισμοί.
Βλέπει κανείς ότι ενδεχόμενη είσοδος της AfD στη Μπούντεσταγκ ανοίγει τον ασκό του Αιόλου σε σχέση με τις κυβερνητικές συμμαχίες στη Γερμανία σε τέτοιο βαθμό που μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις σε ολόκληρη την Ευρωζώνη. Η επιτυχία, ή μη, αυτού του κόμματος θα εξαρτηθεί, πέραν από την εσωτερική πολιτική κατάσταση και τον τρόπο αντιμετώπισής του από CDU/CSU & FDP, σε μεγάλο βαθμό από την πορεία των χωρών που βρίσκονται στους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς βοήθειας και της Ιταλίας και της Ισπανίας. Η θετική ή η αρνητική πορεία των οικονομιών αυτών των χωρών και των κλυδωνισμούς που αυτές θα προκαλέσουν -ή μη- στην σταθερότητα της Ευρωζώνης καθορίζει δυστυχώς και την δυνατότητα απήχησης του αντιευρωπαϊκού αυτού κόμματος στους Γερμανούς ψηφοφόρους.
Update 1 [27/4/13 15:20]: Ο Lucke συνεχίζει την επιθετική επικοινωνιακή του πολιτική με συνέντευξη στην εφημερίδα Tagesspiegel του Βερολίνου, όπου θέτει ως στόχο το διψήφιο νούμερο στις εκλογές του Σεπτεμβρίου και κινδυνολογεί τονίζοντας ότι το “ευρωπαϊκό εγχείρημα μπορεί να αποτύχει εξ ολοκλήρου λόγω του ευρώ. Δεν θα είναι τραγικό για την Ευρώπη αν εγκαταλειφθεί. Έχουν εγκαταληφθεί και άλλα ευρωπαϊκά εγχειρήματα, όπως η Δυτικοευρωπαϊκή Αμυντική Ένωση και το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα”. Σε ερώτηση για το πως μπορεί κάτι τέτοιο να επιτευχθεί πρακτικά, ο Lucke απάντησε πως “θα μπορούσαν για ένα διάστημα να συνυπάρχουν το ‘υπόλοιπο ευρώ’ [sic] και τα εθνικά νομίσματα. Θα μπορούσε για παράδειγμα να προβλεφθεί να γίνονται συγκεκριμένες συναλλαγές σε μια προκαθορισμένη ισοτιμία”. Προχωρά δε και σε προβλέψεις για την μελλοντική συναλλαγματική ισοτιμία του ‘υπόλοιπου ευρώ’ σε σχέση με τα νομίσματα του ευρωπαϊκού Νότου με την -κατ’ εκείνον- προτεινόμενη διάλυση της Ευρωζώνης: “Το ‘υπόλοιπο ευρώ’ θα ανατιμηθεί μεν σε σχέση με τις χώρες του Νότου αλλά αυτές οι αγορές είναι μικρές για τις γερμανικές εξαγωγές. Εξάλλου οι Κεντρικές Τράπεζες των χωρών αυτών θα παρενέβαιναν στις συναλλαγματικές αγορές για να αποτρέψουν μια υπερβολική υποτίμηση των νομισμάτων διότι αλλιώς δεν θα μπορούσαν να αποπληρώσουν τα κρατικά τους χρέη και τα ανατιμημένα εισαγόμενα θα αύξαναν τον πληθωρισμό”. Σε ερώτηση των δημοσιογράφων ότι κάτι τέτοιο θα προϋπέθετε την εθελεοντική αποχώρηση αυτών των χωρών από την Ευρωζώνη, ο Lucke απάντησε ότι “θα συμβεί αν σταματήσουμε να τους παρέχουμε δάνεια δεκάδων δισεκατομυρίων”. Αναφέρθηκε και στην Ελλάδα χρησιμοποιώντας και φιλοσοφικούς όρους λέγοντας ότι “η Ελλάδα μπορεί να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της μόνο μέσω από ένα εθνικό νόμισμα. Αλλά και σε αυτή την περίπτωση οι Έλληνες δεν πρόκειται να μεταμορφωθούν σε μικρούς Γερμανούς, όπως είναι τώρα το σχέδιο της Κυβέρνησης Μέρκελ. Αν είναι στην ιδιοσυγκρασία των Ελλήνων να κάνουν τα πράγματα πιο αργά και πιο χαλαρά, είναι απόλυτα διακίωμά τους να το κάνουν. Δεν θα δημιουργούν βέβαια εισοδήματα σαν τα δικά μας αλλά έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η ευτυχία των ανθρώπων δεν εξαρτάται μόνο από το εισόδημα”. Για ενδεχόμενες μετεκλογικές συνεργασίες είπε ότι η AfD δεν προτίθεται na συνεργαστεί με κανένα κόμμα που στηρίζει το ευρώ. “Δεν είναι όμως απίθανο η CDU/CSU και το FDP να αλλάξουν πολιτική κατά 180 μοίρες αν χάσουν πολλούς ψηφοφόρους από εμάς, έχουν ξανακάνει τέτοιες αλλαγές πολιτικής στο παρελθόν”. Διαχώρισε τέλος πλήρως τις θέσεις του κόμματός του από τις ακροδεξιά ιδεολογία και τον ρατσισμό: “Δεν δεχόμαστε στο κόμμα μας κανέναν ο οποίος διακηρύσσει τον αντισημιτισμό, τον ρατσισμό και την ξενοφοβία. Όταν θα διακρίνουμε τέτοιες περιπτώσεις θα προχωρούμε αμέσως σε διαγραφές, όπως κάναμε προ ημερών με κάποιο μέλος που μας είχε αποκρύψει ότι ήταν μέλος του NPD [νεοναζιστικό κόμμα]”.
Update 2 [29/4/2013 08:45]: Σε συνέντευξή του ο Σόιμπλε χαρακτήρισε την θέση της ΑfD για έξοδο της Γερμανίας από το ευρώ ως ‘οικονομικά παρανοϊκή’ και πως το ‘αντι-ευρώ’ κόμμα δεν μπορεί κανείς να το πάρει στα σοβαρά. “Σε μια εκλογή, στην οποία κάθε ψήφος μετράει, θα ασχοληθούμε και με την AfD. Όχι όμως με έπαρση αλλά με την πεποίθησή μας ότι το κοινό νόμισμα είναι προς το συμφέρον της Γερμανίας”. Σε ερώτηση αν υπολογίζει σοβαρά το νέο κόμμα απάντησε: “Θα σας το θέσω κάπως διαφορετικά: Παίρνω πολύ στα σοβαρά τις ανησυχίες των πολιτών για τα χρήματά τους. Ένα κόμμα όμως που είναι εναντίον ενός μόνο θέματος δεν μπορεί να ληφθεί στα σοβαρά. Στη Γερμανία δεν θα επιτύχει”.
Ευρώπη και Ελλάδα 
Παράθεμα: Φιλολαϊκές αριστοκρατίες